Verimlilik Nedir, Verimlilik Çeşitleri, Verimlilik Ölçümü
Verimlilik Kavramı
Verimlilik, "prodüktivite" sözcüğünün karşılığı olan bir kavramdır. Verimlilik genellikle "geniş" ve "dar" anlamda olmak üzere iki biçimde tanımlanmaktadır .
Geniş anlamda verimlilik, ekonomik amaçlara ulaşmada araçların duyarlılık ve etkinliğini ölçen soyut bir kavram olarak tanımlanmaktadır.
Dar anlamda verimlilik ise, teknik açıdan verimlilik ile aynı anlama gelmekte ve üretim miktarı (çıktı) ile üretim faktörleri miktarı (girdi) arasındaki fiziksel ilişkiyi belirtmektedir.
Verimliliğin ölçümü için belli bir üretim döneminde (saat, gün, hafta, ay ve yıl gibi) üretime katılan her bir faktörün birimine düşen üretim miktarının ölçülmesi ve değişik dönemler arasında faktör verimliliğinin birbirleriyle karşılaştırılması gerekmektedir.
Verilen tanıma göre,
Verimlilik = Üretim miktar____ = Çıktı (birim/zaman)
Üretim faktörleri miktarı Girdi
eşitliği ile gösterilir.
Verimlilik Türleri
Üretim miktarının üretim faktörlerine oranı olarak tanımlanan verimlilik, "toplam faktör verimliliği" ve "kısmi verimlilik" diye iki gruba ayrılır.
Toplam üretimin, üretimde kullanılan tüm faktörlere bölünmesiyle elde edilen oranı "toplam faktör verimliliği", toplam üretim miktarının işgücü, hammadde, makine ve donatım gibi üretim faktörlerine oranına da o faktörün verimliliği veya "kısmi verimlilik" denilmektedir.
Toplam faktör verimliliğine bazen "İşletmenin toplam verimliliği" de denilmekte ve kısaca aşağıdaki eşitlik biçiminde gösterilmektedir:
Toplam faktör verimliliği = Toplam üretim miktarı (output)/ Toplam girdi miktarı (input)
Üretilen ürün ve bunu üretmekte kullanılan üretim faktörleri homojen bir nitelik göstermediğinden, diğer bir deyişle aynı ölçü birimiyle ölçülemediklerinden uygulamada genellikle toplam faktör verimliliği üretim değerleri cinsinden (parasal olarak) hesaplanabilir. Üretim faktörlerinin her birinin ayrı ayrı verimlilikleri veya kısmi verimlilikleri şöyle ifade edilir:
İşgücü Verimliliği = Üretim miktarı (birim/adam - saat veya
İşgücü miktarı birim /işçi sayısı)
İşgücü miktarı birim /işçi sayısı)
Makina Verimliliği = Üretim miktarı (birim/makina - saat)
Makina - saat miktarı
Makina - saat miktarı
Malzeme Verimliliği =Üretim miktarı (birim/mal.mik. ya da üretim değ./mal.değ.)
Malzeme miktarı
Malzeme miktarı
Sermaye Verimliliği = Üretim değeri
Üretimde kullanılan sermaye
Üretimde kullanılan sermaye
İşletmede Verimlilik, Verimliliğin İşletmeler Açısından Önemi
Verimliliğin işletmeler yönünden önemi iki noktada özetlenebilir:
1. Verimlilik, işletmenin başarı derecesini ve kârlılık durumunu gösterir. Piyasa koşullarına zamanında uyum gösteren bir işletmenin basarılı olmasında en etken faktör; o işletmenin teknolojik gelişmeye ayak uydurarak gerçek maliyetlerini düşürmesi, diğer bir deyişle birim ürün üretimi için kullanılan girdi hacmini azaltmasıdır. Girdi ve çıktı arasındaki oran verimlilik olarak tanımlandığına göre, işletmenin başarısı verimlilik artışına bağlıdır denilebilir. Belli miktarda girdiler karşısında üretimdeki artışlar, diğer bir deyişle, verimlilikteki artışların en büyük nedeni teknolojik gelişmedir.
2. Verimlilik, işletme yönetimi açısından da önemlidir: Verimlilik oranları ve verimliliğin ölçülmesi işletmelerin genel işleyişlerini ve başarı derecesini ortaya koyan önemli göstergelerdir. Bu nedenle, verimlilik oranları ve verimliliğin ölçülmesi işletme yöneticileri için etkin bir denetim aracı olarak kullanılabilir. Özellikle, günümüzde, işletmelerde yönetimin ekonomik ve teknik yönlerinin birbirini tamamlayacak şekilde önem kazandığı, buna karşın yöneticilerin çok kez teknik konular dışında ekonomik konularda yabancı kalmaları olasılığı dikkate alındığında; verimlilik ve verimliliğin ölçülmesinin yöneticiye gerek teknik, gerekse ekonomik sorunları çözmede yardımcı bir araç olacağı gerçektir.